8,5 miljoen over, maar toch dreigende tekorten
Coronajaar 2020 geeft incidenteel overschot te zien
De gemeente Oosterhout houdt over het jaar 2020 een bedrag van € 8,5 miljoen over. Dat lijkt veel, maar in het licht van de komende begrotingen zal er eerder sprake zijn van tekorten dan van overschotten. Dat heeft alles te maken met de ambities van het gemeentebestuur om op een aantal beleidsterreinen flinke progressie te maken, maar ook met de onzekerheid over hoe het Rijk gaat bijdragen aan de gemeentefinanciën. Hoe dan ook stellen burgemeester en wethouders voor om het positieve resultaat van 2020 in te zetten op een aantal prioriteiten.
De jaarstukken 2020 worden op 28 mei 2021 aan de gemeenteraad verstrekt. Behandeling van de jaarrekening vindt plaats op 22 juni 2021.
Coronajaar
De begroting van het jaar 2020 werd vastgesteld in november 2019. Toen was er nog geen flauw benul van covid-19 en al helemaal niet van de financiële impact van een pandemie op de gemeentebegroting. Het jaar 2020 werd dan ook ‘geen gewoon’ jaar.
Wethouder Marcel Willemsen (Financiën), namens het college: De coronacrisis heeft de hele samenleving, en dus ook Oosterhout, flink op zijn kop gezet. Dit heeft logischerwijs ook zijn weerslag op de gemeentelijke financiën.”
Ondanks deze crisis heeft de gemeente 95 procent van haar ambities weten te realiseren. Naast alle reguliere activiteiten is bovendien uitvoering gegeven aan de TOZO, is de gemeente binnen de Wmo en de jeugdzorg passende hulp blijven bieden en zijn sport-, cultuurinstellingen en andere huurders geholpen. Door corona zijn sommige uitgaven lager uitgepakt, maar er waren ook minder inkomsten (parkeerbelasting, toeristenbelasting). Het Rijk heeft in 2020 een compensatiepakket uitbetaald voor coronakosten en gemiste inkomsten en ook voor 2021 is de ondersteuning voor een deel ontvangen.
Waar zaten in 2020 de financiële voor- en nadelen?
Overschotten op de gemeentelijke jaarrekeningen van 2020 is een landelijk beeld. Veel gemeenten houden geld over aan het einde van dat crisisjaar.
Zo kreeg Oosterhout het afgelopen jaar 3,7 miljoen euro meer uit de algemene uitkering van het Rijk dan was begroot. Het ging daarbij vooral om coronacompensatie. Algemene baten en lasten lieten een positief verschil van 1 miljoen euro zien en door het verstrekken van omgevingsvergunningen kwam er 826.000 euro extra in het laatje. Belastingen leverden 657.000 euro aan extra inkomsten op en rentelasten waren lager dan begroot (486.000 euro). Daarnaast werd er minder uitgegeven aan inkomensregelingen (1,9 miljoen euro) en participatie (949.000 euro).
Daar stond een bedrag van in totaal 7,8 miljoen euro aan incidentele nadelen tegenover.
De belangrijkste post daarin was de huishoudelijke verzorging die in 2020 1,5 miljoen euro extra kostte. Ook de kosten voor begeleiding vielen, mede door corona, meer dan acht ton hoger uit dan verwacht. De jeugdzorg kostte 447.000 euro meer dan begroot. Omdat het zwembad een groot deel van het jaar gesloten was, noteerde het sportbedrijf een verlies van 784.000 euro.
Wat gebeurt er met het overschot van 2020?
Wethouder Marcel Willemsen: “In totaal tel ik voor 16,2 miljoen aan incidentele voordelen en 7,8 miljoen aan incidentele nadelen. Per saldo blijft er afgerond 8,5 miljoen euro over. Dat is mooi meegenomen omdat het gemeentebestuur daarmee een aantal prioriteiten kan verwezenlijken. Dingen die al langer op het wensenlijstje staan, maar waar altijd te weinig geld voor beschikbaar was.”
Het gemeentebestuur neemt de gelegenheid te baat om een aantal bestuurlijke prioriteiten te verwezenlijken. Het gaat daarbij om een aantal incidentele uitgaven, met een totaal van 7,7 miljoen euro. Deze bedragen zijn eenmalig omdat incidentele voordelen nu eenmaal niet structureel ingezet kunnen worden.
Zo trekt het college eenmalig 1,5 miljoen euro uit om een aantal problemen in de huisvesting van scholen op te lossen. Het gaat om extra klasruimtes die nodig zijn voor de Marcoenschool in Dorst, de Menorah en de Westhoek.
De afgelopen jaren is veel werk gemaakt van de Mobiliteitsvisie, maar er was geen extra budget beschikbaar om de uitvoering ervan te realiseren. Uit het overschot van 2020 wordt nu 3 miljoen euro beschikbaar gesteld voor verkeersinfrastructuur. Nu het gemeentehuis van het Slotjesveld verhuist, moeten er investeringen gedaan worden in de achterblijvende maatschappelijke functies in het gebied, meer bepaald de gymzaal en het activiteitencentrum. Voor de gebiedsontwikkeling in en rond winkelcentrum Arkendonk wordt een extra bedrag van 1 miljoen euro ingezet. Kleinere bedragen gaan naar de aanpak illegaal wonen op recreatieparken, de snelfietsroute langs de N282 en de cultuurplaats in het Galvanitascomplex.
Geeft 2021 ook een dergelijk overschot te zien?
De eerste cijfers van 2021 laten nog geen negatief beeld zien van de gemeentefinanciën. Natuurlijk is dit ook een coronajaar aan het worden, waardoor de cijfers geflatteerd zijn. In de begroting van 2021 is al op diverse plekken rekening gehouden met corona-invloeden. De eerste tussenstand (in de concernrapportage 2021) is dat 2021 een positief saldo van ruim een miljoen euro te zien zal geven. De helft daarvan is te wijten aan de bijzondere omstandigheden rondom corona. In de rapportage is rekening gehouden met het vierde corona-compensatiepakket dat is ontvangen. Het is echter nog de vraag hoeveel de verdere compensatie vanuit het Rijk zal zijn voor de extra kosten en lagere inkomsten als gevolg van corona.
De andere helft van het verwachte positieve resultaat van 1 miljoen euro is het gevolg van andere afwijkingen ten opzichte van de begroting.
Wat komt er aan nieuw beleid in 2022?
Zoals het er nu voor staat begint het jaar 2022 met een negatieve begroting. Desondanks hebben burgemeester een aantal stevige ambities geformuleerd. Het college voorziet dat er volgend jaar geïnvesteerd moet worden in een aantal belangrijke projecten en opgaven. Het college heeft deze voorstellen geformuleerd in de Perspectiefnota 2022. Dat is de basis voor de begroting van 2022, die in het najaar zal worden behandeld door de gemeenteraad.
Het college stelt voor om structureel 2 miljoen euro uit te trekken voor een aantal prioriteiten. De belangrijkste daarvan is de huishoudelijke hulp (Zorg en Welzijn) waar vanwege de toenemende vergrijzing 1,5 miljoen euro extra nodig is. Het college denkt wel een half miljoen euro te kunnen besparen door kosten in het sociaal domein te dempen.
Het college wil een bedrag van 375.000 investeren in de energietransitie, klimaatadaptatie en in verdere uitvoering van mobiliteitsmaatregelen. Voor 139.000 euro wordt een kleine veegmachine aangeschaft die de straten op milieuvriendelijke wijze onkruidvrij kan maken.
In de bedrijfsvoering van de gemeente wordt geïnvesteerd in privacybeleid en het ontsluiten van sturingsinformatie. Ook voor het nieuwe dienstverleningsconcept trekt het college de komende twee jaar extra geld uit. De samenwerking in de regio Breda-Tilburg wordt geïntensiveerd.
Moet er al bezuinigd worden?
De eerste vraag die gesteld moet worden over de gemeentefinanciën van de toekomst is wanneer het Rijk nu eindelijk eens genoeg gaat betalen om gemeenten hun taken goed uit te laten voeren. Zoals iedereen weet heeft het Rijk jaren geleden een aantal precaire en kostbare taken in het sociaal domein naar de gemeenten overgeheveld. Vervolgens werd er stevig bezuinigd op deze taken en kregen de gemeenten door strenge regels nauwelijks ruimte en om eigen beleid te voeren (bijvoorbeeld in de huishoudelijke hulp).
Gemeenten als Oosterhout hebben daardoor weinig financiële mogelijkheden om andere ambities waar te maken. Als het Rijk niet adequaat gaat financieren, dan moeten er binnen de gemeentefinanciën andere wegen gezocht worden om nieuw beleid te ontwikkelen.
Wethouder Willemsen: “Het is duidelijk dat er nog een forse klus ligt om al deze ambities te realiseren en ondertussen te komen tot een sluitende begroting. Als je nieuw beleid ontwikkelt, moet je ook kritisch kijken of je bestaande uitgaven nog wel nodig zijn. Met andere woorden: je kunt niet beleid op beleid blijven stapelen, je moet ook keuzes blijven maken en kostenposten durven schrappen.”
Dat is de reden waarom alle uitgaven van de gemeente opnieuw tegen het licht worden gehouden in een zogeheten Zero-Based-Budgetting-operatie. De gemeenteraad krijgt de beschikking over al die cijfers, zodat ze er tijdig kennis van kan nemen en betrokken wordt bij eventuele keuzes, die genomen worden in het kader van de meerjarenbegroting 2022-2025.
